गजल

भुपेन्द्र महत (वाका)

झर्को फर्को तिम्रै ठुलो, अझै घुर्काउछौ तिमी
सानोतिनो कुरामा नि ,आशु तुर्काउछौ तिमी

मन सफा भए गंगा ,लोटामा पनि अटछ
सन्का पाली लन्का खाने, कुरा हुर्काउछौ तिमी

औशी पूर्णे लाग्छ क्यारे ,खुशी हुँदा किन फेरी
उडाएर हाबा भरी,साह्रै फुर्काउछौ तिमी

टलटुले विश्वाशको ,के भर हुदो रछ खै
अठठ्याएर किल्किलो ,डोरी सुर्काउछौ तिमी

अबोध चेहरा भित्र ,कुटिल मन रछ त
राम राम भनी भिर तिर गुर्काउछौ तिमी

अत्मा साक्षी राखेर ,कसम खाको भन्थौ त
अतित भुलेर आज ,याद खुर्काउछौ तिमी

स्वायत्त प्रदेश

राकेश कार्की

सबै नेपालीको एउटै देश
बाँडीने भो प्रदेश प्रदेश
भाषाको आधारमा स्वायत्त प्रदेश
जातीको आधारमा स्वायत्त प्रदेश

एकबाट अनेक हुँदा हामी भिन्न
समुह समुह क्षेत्र विभिन्न
भन्दा भन्दै छिमेकीलाई मित्र
सिक्किम बिलायो अर्कै देश भित्र

राष्ट्र एकीकरण गर्ने योद्धाहरु थिए
भ्रष्टाचारी देशघातीले एकतालाई पिए
हिमाल पहाड तराइमा एउटै आवाज छैन
मेरो प्रदेश मात्र भन्छन हाम्रो देश हैन

तयामा र तपस्या

टीका चाम्लिङ, खोटाङ

रैछाकुलेउ !
आः निछा !
यतिबेला सम्झिरहेछु म
हामी छुटिएको क्षण
तिमी बाटो पछ्याउँदै गयौ
म माटो सच्याउँदै बसेँ
र, बसिरहेछु अहिलेसम्म तपस्यारत
जसको साक्षी
एक्लिँदै गएका यी ठाँटी-चौतारी
र, सुक्दै गएका यी पानी-पँधेरी
मेरो सामु मौजुद छँदैछ
हरेक दिन हेर्छु अचेल भन्ज्याङमा
हामीले कोरेका
राज्य खेलका रेखाहरु
र, सम्झन्छु-
त्यो खेलमा
कहिले तिमी हाथ्र्यौ
कहिले म हार्थे
कहिले तिमी जित्थ्यौ
कहिले म जित्थेँ
हार्नु र जित्नुको कुनै खास अर्थ थिएन त्यो
वा, हामीबीच कुनै त्यस्तो स्वार्थ थिएन त्यो
थियो भने त्यो साँच्ची नै
आदिम संस्कृति थियो
हामीसँगै जन्मिएको
तर आज तिमी जानुसँगै
क्रमशः मेटिइँदै जाँदैछन्
ती खेलका रेखाहरु
जसरी त्यो क्रुर समयले मिचे
हाम्रा आदिम राज्यका सीमारेखाहरु
र, सीमान्तिकृत गरिए
किरात प्रदेशतिर हामीलाई नै
रैछाकुलेउ !
आः निछा !
यतिबेला सम्झिरहेछु म
हामी टाढिएको क्षण
तिमी सपना खोज्दै गयौँ
म विपना भोग्दै बसेँ
र, बसिरहेछु अहिलेसम्म तपस्यारत
जसको साक्षी
बिरानिँदै गएको अतीत
र, साँगुरिँदै गएको वर्तमान
मभित्र चिराइतोझैँ छँदैछ
हरेक दिन खोज्छु अचेल बारीका भित्ता-भित्तामा
हामीले खेलेका
सिन्केधुलोका निशानीहरु
र, सम्झन्छु
त्यो खेलमा
कहिले तिमी चाँडै सिन्का भेटेर खुसी हुन्थ्यौ
कहिले म चाँडै सिन्का भेटेर खुसी हुन्थेँ
कहिले तिमी सिन्का हराएर हैरान हुन्थ्यौ
कहिले म सिन्का हराएर हैरान हुन्थेँ
पाउनु र हराउनु कुनै ठूलो नासो थिएन त्यो
वा, हामीबीच कुनै तीतो गुनासो थिएन त्यो
थियो भने त्यो साँच्ची नै
आदिम-सभ्यता थियो
माटोसँगै जन्मिएको
तर आज तिमी टाढिनुसँगै
क्रमशः छोपिइँदै जाँदैछन्
ती खेलका निशानीहरु
जसरी त्यो जाली समयले लुकाए
हाम्रा साँचो इतिहासका दस्ताहरु
र, गुमनाम पारिए
आफ्नै भूमिभित्र हामीलाई नै
त्यसैले
आः निछा !
अब चाँडै फर्क त्यो दूरदेशबाट
मस्तिष्कको आर्मरीबाट झिकेर
विचारको तिक्ष्ण हतियार
र, खाँदै यही माटोको कसम
अब चाँडै आऊ त्यो परदेशबाट
किनकी
हाम्रो छातीमा टाँगिएको
पुरानो वक्र बाटो छ
हामी आफैदेखि बिरानिएको
उज्यालो आफ्नै माटो छ
र, यो छातीलाई स्वतन्त्रता दिन
त्यो पुरानो वक्र बाटो
आजैदेखि मेट्नु छ हामीले
र, यो छातीलाई समानता दिने
त्यो उज्यालो आफ्नै माटो
आजैदेखि समेट्नु छ हामीले
र, म पनि
यो लामो तपस्या भङ्ग गरेर
चेतनाको तानमा
टाङ्दै मायावी धागो
विचार, एकता र जातीय-सांस्कृतिक मोर्चामा
जुट्दैछु आजैदेखि ।

हालः काठमाडौं, नेपाल

तिलाञ्जली

मकुम राई

तिम्रा प्रहारका चोटिला ज्वारभाटाहरु
तिम्रा ज्वालामुखीयुक्त ताता लाभाहरु
आज छातीभरी कोणधारी पहाडभैइ
त्रिकोणात्मक बिश्वास बोकेकोछ
मेरा जिवनका शसत्र, अस्त्र बनेकोछ
तरवार अनि ढाल बनेकोछ
ओ! निश्ठुरी शाधुवाद योग्य छौ...

तिम्रा ती आधिबेहरी, सैयौ हण्डरहरु
हुरिबतास अनि मेघ बिजुलीहरु
आज चुरेपहाडभैइ सहज स्विकार्छ
अनि बिहानी भैई हिमश्रिंखला फेरि मुस्कुराउछ
उठ,जागको सँखघोस सँगै
नया बिहानी र स्वार्णिम कहानी लेख्दछ
ओ!निस्ठुरी तिमि सलाम योग्य छौ...

मेरो अनवरत/अविरल अश्रुधाराहरु
ति कठिन जेल, नेल,र कुटिल झेलहरु
तिम्रा अशहज भेल र खेलहरु
कतै अरुण र तमुर भै बगेकोछ
कतै पहाडि झर्ना भैई सँगीतको मिठो धुन
सुर तालको मिठो झँकार बनेकोछ
धारा प्रवाह प्रस्तुत गरेकोछ
ओ!निश्ठुरि तिमि अपार छौ...

तिमिले छाडेका तिरस्क्रित हातहरु
तिमिले फ्याँकेका घ्रुणित कठिन अपशब्दहरु
कसिँङ्गारहरुबाट केलाएर/ पन्छाएर
अमुर्तहरुबाट मुर्त पारेर वाक्यँशमा साभार भएकोछ
फ्याँकिनु र कुल्चिनुको अर्थ सभ्यताको सिमङ्कण भएकोछ
ओ! निर्दयी सौभार्दता/महान छौ...

तिम्रा रुखो अनि बिशालु पाईलाका डोबहरु
मुटुका वरिपरि जकिएका बिशालु शुलहरु
पारश्पारिक बिधन भएकोछ
निरन्तर ढुक्-ढुकिको साथ भएकोछ
हाड,कोर पछिको मिठो नरिवाल झै भएकोछ
ओ! बैगुणी धन्ने छौ
ओ!धन्य छन तिमिले दिएको चुरे पहाडहरु...

गजल

भुपेन्द्र महत (वाका)

पानीको फोकाथ्यो त्यो मन छिनमै फुटी गयो

बलियो थेन समाउने हात ,पलमै छुटी गयो

मुटु कोपरेर हास्यौ तिमी दिमागमा तनाब थियो

जती होसियार भए पनि सुझाबुझ लुटी गयो

जुग्जुग टिक्ने सुमधुर ,सङगित हालेको थिए

बज्नै नपाई मायाको धुन दिल्कै तार टुटी गयो.

हिउद बर्षा केही नभनी तिमीलाई रोपी रहे

बिना बादल मेरो दिलमा असिनाले चुटी गयो

हाम्रो मायाको अबसानमा मलामिको खाचो थियो

मादरिको जातै यस्तो हो कि तमासामा जुटी गयो

गजल

बसन्त मोहन अधिकारी

यी नयनहरुबाट झरेकोछ पानी ।
कसरी भनौ म मेरो मेरो कहानी ।

प्रेम र विश्वासको परिभाषा भित्र
म उत्रिए हिजो जानी नजानी ।

दुइ दिनको जीवन एकपलको जन्म
गाँसेर यो मुटु दिए चोखो जवानी ।

आज, जिउँदै चितामा सुतिरहेछु
ठान्दा उनलाई आफ्नो परानी ।

स्वच्छ र पवित्र धर्तीका नानी !
नदिनु कसैलाई यो जिन्दगानी ।

निराश जिन्दगि

बि जे बान्तवा राई

जती हिडुं लक्ष्य खोज्दै

लक्ष्य भेटिएन

मरुभुमीको यात्रामेरो

कहिल्यै सकिएन

तिर्खाएर छटपटिन्छु

पानी भेटिएन दुई

आँखाको आँशुले मेरो

तिर्खा मेटिएन

जता हेर्यो पराई मात्रै

आफ्नो भेटिएन

बाँधिराखु भन्छु दुखसबै

छातीभित्र अटिएन

पोखी हिंडछु जताततै

कहिल्यै रित्तिएन

जिन्दगीलाई परित्याग गरौं त

स्वाश चल्न कहिल्यै रोकिएन ।