बाङ्गाटिङ्गा रुख र बाँदरहरु

परिहास सुब्बा

तीन भागको एक - माटोमा
मान्छे - रुखहरु बाँचीरहेछन्
घना बस्ती - जंगल भीत्र

सुरिला
बटारिएका
बाङ्गाटिङ्गा
हाँगाबिँगा फैलिएका
ठूला साना
आदी इत्यादी रुपका

सम्थरमा
भीरमा
पखेरामा
रुखो माटोमा
म्लिलो माटोमा
आदी इत्यादी ठाउँमा बसेका छन्
भूगोल वांणीको कित्ता भित्र ।

सुरिला रुखहरुलाई
बाङ्गाटिङ्गा रुखहरुले
आदिबासीको पगरी गुथाएका छन्
तिनै बाङ्गा रुखहरुको षढयन्त्रले
सुरिला रुखहरु बेलैमा काटिन्छन्
या त भीत्र भीत्रै ढ्वाङ कपिन्छन्
खोक्रो बनाईन्छन्
बाहिरी हेराइमा यसरि बाचईन्छन पनि ।

काटिएको फेदको ठूटो बाट
मुनाहरु पलाएर हाँगाहरु फैलिन्छन्
हाँगाहरु बढे पछि त्यहाँ
माँयाको सहानुभूती देखाउँदै
बाँदरहरु मनग्ये
नाच्छन्
उफ्रन्छन्
टेक्छन्
कुल्चन्छन्
कलिला मुन्टाहरु तहसनहस पार्छन्
ध्मिलो पानी चाट्ने बाँदरहरु
धम्क्याउँछन पनि

आखिर बाङ्गाटिङ्गा रुखहरु नै ठूला हुन्छन्
त्यो बस्तीमा ।

आदिबासी रुखका अंशहरु
समय संगै बिस्तारै एक एक गरी
टिपिन्छन्
फ्याँकिन्छन्
लुटिन्छन्
खोसिन्टन्
उसका कागज पातहरु
खरानी बनाईन्छन्
बल्ल इतिहास बाजे, भोगाई देखाईहरु
आजभोली बर्तमान नातीलाई
फटाफट सनाउँदै छन्
सायद अब उसलाई मर्छु भन्ने पक्का भो
र नाती चाख लिएर सुन्न थालेका छन्

यद्यपी तर अब परेमा
सुरिला रुखहरुले
बाङ्गा भएर बाँच्नु पर्छ
आदिबासी रुखहरु माथी
बाँदरहरुलाई राज्य छाड्नु हुन्न
खोसिएका कुराहरु
परे जबरजस्ती फिर्ता खोस्नु पर्छ
कथा दन्त्य कथाहरुमा स्यालले नै धेरै जितेका छन् ।

त्यसैले
बाँचीरहनुको बिकल्प
किन नहोस रक्तपातको नै
संघर्षको जरुरी छ
आदिबासी रुखहरुमा
तर त्यो भन्दा अघि
इतिहास बाजेका कथाहरु
सुन्न अझ बढी जरुरी छन्
सरिला रुखहरुले ।।

भेलेन्टाइन र सिपाही

काङमाङ नरेश

प्रेमको पैचो माग्न
कतै नपाउनु
एउटी स्त्री
आखैमा छम छम नचीरहेको
मायाको जीवन्तता
मीलनको आभाष
लुकी छिपी
भोग्नु पर्ने
कतै लेखीएको छ ?
प्रेम र विवाह
यी दुइमा
मायाको भाइरस
क्लाउडीयस् दोस्रो
र रोम राज्य ।

किशोर सिपाहीहरु
किशोरी प्रेमीकाहरु
मायाको चुस्की पिएकोमा
खुशी भए
भेलेन्टाइन पादरी
मायाको चुस्की
बैवाहिक सम्वन्धले
निरन्तरता र जीवन्तता पाए
जन्जीरले घेरीएको
मायाको वस्तीवाट
भेलेन्टाइनको
रगत
शाहास
र बलिदानी जीवनवाट
सिपाहीहरुले उन्मुक्ति पाए
अध्यारो मायाको
जेलखानावाट ।

थुइक्क ! जाली लोग्ने मान्छेहरु !

मिजास तेम्बे

तेरो आमा भएर त,
तैँले जीवन पाइस् ।
आमाको ममता र बात्साल्य कुल्चीएर हुर्कीस् ।
जवान भइस् /प्रियसी छानीस् /पत्नी अपनाइस्
तेरो जीवनले गती पायो ।
अझ भन्छस्-
यस्ता आइमाई /उस्ता आइमाई/नाथे आइमाईहरु,
थुइक्क ! पापी लोग्ने मान्छेहरु ।

पौराणिक काल देखि इतिहास हुदै हिजो सम्म
ठूला ठूला लर्डाई लडिस्
सन्धी गरिस्
आज पनि आकाश धर्ती जोड्छस्
किसिम किसिमको भाषण छाँट्छस्
थरीथरीको गफ हाँक्छस्
लुसुक्क बन्छस् / लुरुक्क हुन्छस्
एउटी सुन्दर तरुनीको मोह जालमा फसीहाल्छस् ।
थुइक्क ! कति कम्जोर लोग्नेमान्छेहरु ।

काम गर्छस् / जागीर खान्छस् / पैसा कमाउछस् / गुलामी गर्छस्
जीवनलाई बन्धक राखेर धन कमाउछस् ।
हुरी हुन्डरी /पानी झरी संग लड्छस् ।
घरमा तेरो सम्पतिको हिसाब त अर्कैले राख्छ ।
तेरो कमाईको हिस्सा अर्कैले लिन्छ ।
कोहि हुन्छ घरमा रिमोट कन्ट्रोल संग,
थुइक्क ! दासी लोग्ने मान्छेहरु ।
आइमाईहरुको खोइरो खन्छस्
मौका पाइस्की झगडा गर्छस्,
गाली गर्छस्/ धम्की दिन्छस् / अपशब्द ओकल्छस् ।
घृणा गर्छस् /हेला गर्छस् /लत्याउछस् ।
तेरो पत्नी बिना /तेरो परिवार बिना
तँ सधै सून्य सून्य हुन्छस् / खाली खाली बन्छस् ।
थुइक्क ! खोक्रो लोग्ने मान्छेहरु ।

घरमा पत्नीब्रता /बाहिर स्त्री लम्पट
जातैले पाएको चकचके /फटाहा/ बदमाश
तरुनी भेट्छस् / कुरा फेर्छस् ।
लोभि, लालची, स्वार्थी
दिउसै रात पार्छस् ।
ढाँट्छस् /छल्न सम्म छल्छस्
थुइक्क ! जाली लोग्ने मान्छेहरु ।

mijash@gmail.com

गजल

बसन्त मोहन अधिकारी

धेरै रोए जिन्दगीमा अब रुन्न होला ।
जिन्दगीमा हाम्रो भेट यहाँ हुन्न होला ।

हाँसो छर्छु सबैलाई आँशु आफै संग
त्यो आँशुले यो सासलाई अब छुन्न होला ।

नीलो मेरो आकस पनि कालो हुदै गाँछ
यो आँखामा अध्यारोको पर्दा बुन्न होला ।

मानवको सेवा गर्दा पाए आज मृत्यू
माया अनि पिरतीको हिसाव गुन्न होला ।

दोवाटोमा आज छर्ने बुर्की छैन मलाई
हाँसो खुसी बाँचि हिड्ने जीवन चुन्न होला

मेरो गीत

इश्वर चाम्लीङ्ग

यो जीवन... यो जीवन
खै न तिमीले चाहे जस्तो भो,
न त मैले सोचे जस्तै भो
अधुरै, अपुरै यो त यसै ढल्दै गयो,
यो त यसै जलिरह्यो
सारङ्गीको तार जस्तै तन्किरहृयो
चुटिएन रेट्दा पनि बजिरहृयो ... गुन्जिरहृयो।

यो जीवन... यो जीवन
खै न तिमीले चाहे जस्तो भो,
न त मैले सोचे जस्तै भो
अधुरै, अपुरै यो त यसै ढल्दै गयो,
यो त यसै जलिरह्यो
विधुवाको छाती जस्तै चर्किरहृयो
टुटेन सास मर्दा पनि अल्झिरहृयो...चलिरहृयो।

यो जीवन... यो जीवन
खै न तिमीले चाहे जस्तो भो,
न त मैले सोचे जस्तै भो
अधुरै, अपुरै यो त यसै ढल्दै गयो,
यो त यसै जलिरह्यो

मेरो जोकास्टा आमाको समर्थनमा

हाङयुग अज्ञात

महावाणी
ओ मेरो जोकास्टा आमा
अब म तिमीसित बिहे गर्छु,
र टाइरासीयस बूढोको छाला काढेर
एकजोर जुत्ता सिलाउँछु !
-श्री ५ हाङयुग अज्ञात

ओ ! मेरो जोकास्टा आमा
जसरी नपुंशक समयको विरूद्घमा
कुनै बेला
भर्जिन मेरीले येशु ख्रिष्ट जन्माइन्
तेसरी नै तिमीले जन्माइसकेकी छौ
बिना सम्भोग
बिना वीर्य
यौटा निख्खर र जब्बर मान्छे !

हो, आमा
त्यो धुर्मुस
त्यो घामट
त्यो अराजक
मै हुँ,
आमा मै हुँ त्यो आतङ्कवादी
जो महिनै नपुगी
तिम्रो पाठेघर च्यातेर
यो संसारमा निस्केको छ-

त्यो पापी मै हुँ आमा
जसले तिमीलाई कोखमै हुँदा पनि
लात्ती र मुट्कीले हान्यो
र आफ्नो शरीरभरि बाँध्यो आरडीएक्स
र तेसले खोजिरहेछ यतिबेला
कुनै बेनजीर भुट्टोको जुलुस
मेरो जोकास्टा आमा
त्यो आत्मघाती मै हुँ !

तिमीले जन्माइसकेकी छौ
बिना वीर्यवान पुरूष
यौटा यस्तो कुपुत्र
जसले सधैँ मार्छ इन्दिरा गान्धी
थुन्छ आङसाङ सुकी
डाम्छ इमा गोल्डमेन
र पढाउँछ धर्मका पाठहरू
कि तिमी मेरोलागि
मेरो करङबाट बनाइएकी
मेरो दासी हौ
म तिम्रो मालिक हुँ-

ओ जोकास्टा आमा
तिमीले छोरा जन्माइसक्यौ
र त
यौटा मालिक जन्माइसक्यौ
अब तिमीलाई उसले खुब लुट्नेछ,

तिम्रो कान टोक्नेछ
तिम्रो स्तन टोक्नेछ
तिम्रो फिला टोक्नेछ
तिम्रो मस्तिष्क टोक्नेछ
र भुक्नेछ सन्तुष्टिमा पागल कुकुर
तिमीले त्यो कुकुरमा
अनगिन्ती बिम्वहरू देख्ने छौ,
तर तुरून्त बिर्सिने छौ
हुँडार, ब्वाँसो र फ्याउराहरूको तस्बीर
तुरून्त बिर्सिने छौ सम्भोगको नयाँ परिभाषा
ओ मेरो जोकास्टा आमा
तिमीले त्यो भेँडा गोठालोको अनुहारमा पनि
मलाई देख्नेछौ र फत्फताउने छौ-
वास्तवमा
यौटा फटाहा प्लेबाइ,
डाँका
या अराजक गुण्डा जन्माउनु
र यौटा साँच्चैको गतिछाडा बन्नु
कत्ति गाह्रो हुन्छ ?

हो, मेरो आमा
मैले नै बाँधे
गान्धारीको आँखामा पट्टी
मैले नै तानेँ
द्रौपदीको पेटीकोट
मैले नै लिएँ
सीताको अग्नीपरिक्षा
मैले नै जलाएँ
सतीहरूको शरीर
ओ मेरो जोकास्टा आमा
तिमीले धेरै जन्मायौ
महामूर्ख पुरूषहरू
खोपडीहरूको दरबारमा बस्ने
इदिअमीन जन्मायौ
मृत्युभूमिमा रगतले नुहाउने
पोलपोट जन्मायौ
नश्लवादले बहुलाएर
यहूदीहरूको यमराज बन्ने
हिटलर जन्मायौ,

आमा
त्यो बुश
त्यो सद्घाम
त्यो लादेन
मै हुँ
जसलाई तिमीले जन्माइसेकी छौ
प्रतेक समयलाई गाली गर्दै
तिमीले संसारकै सप्पैभन्दा ठूलो हत्यारो
जन्माइसकेकी छौ
सप्पैभन्दा खतरनाक अपराधी
जन्माइसकेकी छौ
कि मैले तिम्रो स्तन काटेँ
र रगत बेचेँ व्यापारीहरूलाई
कि मैले तिम्रो काख मुतेँ
र निमन्त्रण गरेँ दलालहरूलाई,
ओ मेरो जोकास्टा आमा
मलाई भालाले घोंची-घोंची मार
या झुन्ड्याऊ सरेआम खरीको बोटमा
र झिङ्गालाई भन्किन देऊ
र गिद्घलाई कुर्न देऊ !

तर…तर
ओ मेरो जोकाष्टा आमा
एकचोटि, फगत एकचोटि
तिमीले तिमी आफै जन्मिदेऊ
माचिन्डे !
धेरै भो यो संसारमा
डाँगोहरूको हस्तमैथुन ।
-
(ग्रीक मिथकअनुसार जोकास्टा संसारको सप्पैभन्दा ठूलो अभागिनी आमा हुन् जसले आफ्नै लोग्नेको हत्यारो आफ्नै छोरासित अन्जानमै बिहे गर्छिन् र जब यो कुरा उसलाई थाहा हुन्छ तब उसले झुन्डिएर आत्महत्या गर्छिन् । उसको छोराले पनि आफ्नो आँखा फुटाउँछ र संसारमा भट्केर बाँकी दिन त्रासदिमा बिताउँछ । यो कविता उनै जोकास्टालाई ।)

मोनालिसा...

तिलक थापा

रहस्यमय मुस्कान तिम्रो
चोट लुकाई मुस्काए जस्तो...

लाज मान्दै पहिलो चोटि
मेरो अगाडी उभे जस्तो...

बिचित्रैकै सुन्दरता तिम्रो
बयान गरि साध्य छैन...

टवाल्ल परि हेर्छु तिमलाई
यो मन मेरो स्थीर छैन...

लियोनार्दोले खै कसरी कोरे
तिम्लाई हेर्दै सारा जग लठ परे...

हाइकु

दिलिप योन्जन

अस्पताल

हजारौ अन्तराल पस्चात्
उपचारको क्रममा
बाँच्ने आशाको अन्तिम पल

जिन्दगी

सिमलको भुवासरि
बतासको आफ्नै इच्छामा
नाच्दै, गाउदै ढुख बिसाउदै
माटोमा परिणत हुने

मृत्यु

आत्तिदै कराउँदै र चिच्याउँदै
अभावमा इच्छाबिरुढ हात फिजाउदै
एक पेट र आँङको खोजीमा
भोकै नागै बाँच्ने आसामा
अकालको शिकारी

Texas, Austin, USA
hyounjon111@gmail.com

गोर्खालीको बाटो

हस्त गौतम मृदुल

रोटी पोल्ने चुलो, खेतीको गरा छुटियो।
छुटने छैन कहिल्यै पनि गोर्खालीको जाती।
उही भाषा उही भेष, संस्कृति र संस्कार,
फुटने छैन गर्विलो छ, नेपालीको छाती।
बिरानो छैन नाता, हो रगतले लेखेको,
सुगौली सन्धीले मात्र ठुलो घात गरयो।
मेचीकालीमा सिमित पारी र्सवभौमिता,
आखिरमा गोर्खालीको स्वाभीमान हरयो....
खोजी गर्ने छौ हाम्रो आफनो भुगोल,
कुनै दिन लुटिएको र्सवभौमिक माटो।
एउटै छ चाहाना, एउटै छ कामाना,
कोही सक्दैन छेक्न, गोर्खालीको बाटो।
-
भर्जिनिय, अमेरिका

जीउनुका क्रम उपक्रमहरु

टंक सम्वाहाम्फे

पछ्याउदा पछ्याउदै
गोरेटाहरुले
आफ्नो स्वरुप बदल्न थाले पछि
अनगिन्ति उकाली र आरालीहरु आउन थाल्छन्
अनगिन्ति घुम्ति र मोडहरु छाउन थाल्छन्
तव जीउने क्रमका सीधा धर्साहरु
अस्वभागीक रुपले
वाङ्गोटिङ्गो वन्न थाल्छन्
अनि नचाहेरै पनि संकट मोलेर
कठिनाईसंग पौठेजोरी खेल्नु पर्छ
र झेल्नु पर्ने अनेकौ पाटाहरु पार गर्दै
समय सापेक्ष वन्नको लागि
तिनै स्वरुप वद्लिएका गोरेटाहरुलाई
पछ्याउन विवश वन्नु पर्छ
सहज यात्राको खोजीमा
जव पाईलाहरु अगाडी वढ्न खोज्छन्
तव तिनै जीउनुका क्रम उपक्रमहरु
मडारीन थाल्छन् अनेकौ समस्याहरुको हुरीवताससंग
तै पनि जोखीम यात्रालाई पछ्याउनु परेकै हुन्छ
यसरी नै हरेक मान्छे
जीवन जिउनुको नाममा
फस्दै जान्छ काहाली लाग्दा गारेटाहरु पछ्याउदै
सवैलाई लाग्छ यस्ता गोरेटाहरु नाघ्दै जादा
गन्तव्यमा पुगीन्छ
आखीर काहा छ त्यो गन्तव्य ?
किन कसैले किटान गर्न सक्दैनन्
कि त्यो नै अन्तिम गन्तव्य हो भनेर
यहा त अन्तिम भन्नु पनि झुटो मात्र रहेछ
किनकी अन्तिम पछि पनि
अनगिन्ति अन्तिमहरु हुदारहेछन्
अव कुनलाई अन्तिम गन्तव्य ठान्ने ?
जव कि अन्तिम सोचेको र ठानेको गन्तव्य नै
अन्तिम नभई दिए पछि
जिवन यसरी नै सत्यताको खोजीमा
झुटोको आवरण भित्र फसी रहेको हुन्छ
तर पनि वाचुन्जेल अनेकौ आधीभेरीको सामना गर्दै
अगाडी वढ्नुलाई जिवन ठान्दछ
वास्तवमा त्यो त जिउनुको क्रम उपक्रम मात्र रहेछ
आखीर पछ्याउदा पछ्याउदैका
गोरेटाहरुले
आफ्नो स्वरुप बदल्न थाले पछि
अनगिन्ति उकाली र आरालीहरु आउन थाल्छन्
अनगिन्ति घुम्ति र मोडहरु छाउन थाल्छन्
तव जीउने क्रमका सीधा धर्साहरु
अस्वभागीक रुपले
वाङ्गोटिङ्गो वन्न थाल्छन्

चाहना

छबिरमण सिलवाल

सूर्योदय देखि
सूर्यास्त सम्म
मेला पातमा
ब्यस्तछन्
मात्र,
एक पेटकालागी
दुःख, दुःखसम्झदैनन्
आफ्नो कर्म सम्झन्छन्
निश्चल स्वभाव
मन्द मुस्कान
पसिनाको खोला
हातका ठेला
यी दैनिकिभित्र रुमल्लिन्छन्
प्रजातन्त्रको कुनै असर छैन्
न लोकतन्त्रको
न गणतन्त्रको
आफ्नै दुःखतन्त्रमा
रमाउछन् र
भन्छन्,
खैं !
भन्नेहरु के ? के ?
भन्छन् रे ?
सुन्ने फूर्सद कहाँ छ र ?
मात्र भन्छन्
टारीखेतमा आज भल बगेको छ,
धान नरोपे खान पाइन्न
भोली कसले ख्वाउँछ ?
आफ्नै दैनिकीमा रमाउँदा
खुसी देखिएका हातहरु
अब नभाच्चियोस भन्ने चाहन्छन् ।
गरा र पाटाहरु
नबाझिएको हेर्न
चाहन्छन्
भाई बन्धुत्वको
मित्रता
चुलिएको हेर्न चाहन्छन्
बस्,
यहि खुसी हेर्दै
मर्न चाहन्छन्
ति कर्मठ पाखुराहरु
सत्कर्ममा मात्र लगाउन चाहन्छन्
-

२०६४-७-२८

दृष्टि भ्रम

वषन्त मोहन अधिकारी

मरुभुमी बाट
यो दृष्य
उस्तै
स्वच्छ निलो आकस
सोच्छु आफैलाई
यो मरुभुमी कि नेपाल ?
उहि आफ्नो लाग्छ
तर्सथ हेरीरहेछु,
आँखाको सिमा टुङ्गीन्छ
उँ अन्त्यहिन
पहाडी डाँडाबाट हिजो हेरे जस्तै
अन्नत सम्म फैलिएको छ ।
प्रकृतिको सालिन बिर्दोह
अचानक
कालो बादलको आगमन
उहि बर्षा
अञ्जुलि भरी हेरे
उस्तै रड्गहिन
मेरो नेपालको पानि पो रहेछ ।
म पुलड्कीत हुदै
फेरी धर्तिमा हेरे
रुख, पात, माटो उस्तै उस्तै
रुखमा ढुकुर, सुँगा, भगेरा
जस्ताको तस्तै
आँखा चिम्लेर
फेरी हेर्छु
भ्रम हो कि भन्दै
तर होइन रहेछ ।
के म नेपालमै छु त ?
के यो नेपाल हो त ?
सोध्दै सोध्दै
कृतिम पौरखका
सयपत्रि खेलाए
मखमली चलाए
उस्तै छ
मेरो देशको
प्राकृतिक जस्तैं
नाकले सुघे
छ सुगन्ध उस्तै
हर्षे सिमा नाघ्यो
मेरो देश धनि रहेछ
कमी रहेनछ ।
तर बिडम्बना,
जव नजर बाटोमा पुग्यो ।
कन्टेनरको भाँडोमा पुग्यो ।
घर र महलका दिवारमा पुग्यो ।
त्यहाँ त न खाल्टा खुल्टि थिए ।
न कुनै फोहर बाहिर थिए ।
न त भितामा जँथाभावि लेखीएको थियो ।
अहो, यहाँ पनि टुँडीखेल
म जस्तै मान्छेहरु देखे
तर आमसभा थिएन ।
चर्का भाषण र नारा आएन ।
आयो त संगीतका धुन
मिठास सुगन्ध
खेल्ने खेल
बँच्चा र बुढा सबै
हाँसेका थिए र खेलेका थिए ।
मात्र नेपालमा झै,
रोएका र चिच्चाएका थिएनन् ।
कौतुहलको प्रकोप
मेरो यात्रा
रोमाञ्चित सगै दुखीत
बाटो भरी गाडी नै गाडी
रोकिने जाने
रोकिने जाने
तर ट्राफिक प्रहरी बिहीन
सिठ्ठी फुक्नै नपर्ने
खल्ती रित्याउँनु नपर्ने
कस्तो अच्चम
ध्वनि
प्रदुषण रहित पो रहेछ ।
बँसाइको क्रम
दिन, महिना, बर्षौ बित्यो ।
कतै बन्दुक पड्कीएनन्
बाँरुद छरीएनन्
चक्का जाम र बन्दहडताल त के
गरीव र दुखी
हैजा र भोकमरी नै भेटीएनन् ।
को राजा,को नेता, को प्रजा
फरक देखीएनन् ।
अहो, हाम्रो समानता
समाजवाद,प्रजातन्त्र र गणतन्त्र
ति खारा, बारा र नारा
रोईरहेछन् सारा ।
यो आकस अनि जमिन
अघि सम्म उस्तै देख्ने
मेरो आँखा
अन्ततः
दिग्भ्रमीत पो रहेछ ।