मुक्ति

डि.वी. पालुङ्वा

मैले देखेको सपना मेरो आफनै लासको मलामी होईन
र श्रदान्जलीको फूल चडाउनु अघि मेरो विहाको साईतमा
बेहुली हराउनु जो धर्ति र आकाश वीचको असमानता होईन ।
जहां जीवन र मुत्युको जटिल अबस्थामा गुज्रीरहेको तादत्म्यता भित्र
भावनाको बाटोमा बिलाप गरिरहेको एउटा यात्री
जो बिलापमा मात्रै मुक्त्तिको अनुभव गर्दछ
र सधैं त्यो बाटो अङगाल्न मन्जुर गर्दछ ।
तर त्यो अभिब्यक्ति मानव हृदयको भेलमा मात्र मिल्न सक्छ
यद्धपी
ती बिचारहरु माथि उड्नलाइ स्वतन्त्र छन्
तिनै माथि उडिरहेका असल बिचार र शब्दहरु निफनेर
एउटा छुट्टै बिनोदको दुनियांमा ओर्लेर
त्यो राग भित्र हराउन म त्यतिकै स्वतन्त्र छु
परन्तु
स्वतन्त्रताको घोडा चडेर जहां सयौ शब्दहरु लादेर
एउटा घायल आत्मको बिचारलाई मारेर
निरंकुश शब्दहरुको शाशन गर्ने
म कुनै एकादेशको महाराजा होइन ।
अनि अग्लो धरहराबाट हेर्ने मेरा यी आंखाहरु
जो कुनै जजमान्का पनि त होइनन्
तथापी मेरा हृदय भित्रका अतिरिक्त आंखाहरु
थपिएका पनि त हुन सक्छन्
त्यसैले
म आफुलाइ त्यो महान राजा ठान्दछु
जो आफैलाई अन्याय गरेर
आफै माथि निरक्ंश शाशन लाद्धछ र अरुको इच्छा मुताबिक चल्दछ
अनि आफनो राज्यको भागिदारबाट सधैं बन्चित भएर
पर लोकका पेटीका ठेकेदारहरु द्धारा आफुलाई शाशन गराउदछ
त्यो एउटा बिडम्बनाको खालपात्र जो मैलो र अमिलो गन्धको
उच्छवास बस्त्र ओडेर
उतारेर त्येही फयाक्न नसकेर
भुत र वर्तमानलाइ कुल्चेर
भबिष्यलाई स्वागतम् गर्दछ
जो आफनो उचाई भन्दा होचो इमान् टेकेर
जमान्मा घीस्रन्छ
अनि वेशरम् हिड्ने उर्जा प्राप्त गर्दछ
र उर्जाको सास निल्दै इश्वरलाई पुकार्छ
हे इश्वर तिमि धन्य छौं ।
तर
तर ति म्रो धन्यले धान्न नसकेको कारण
मेरो अमन् चयन्मा जब ज्वारभाटा आउछ
तब भावनाको महासागरमा
एउटा घाइते सिंह झै गर्जेर आक्रोश ब्यक्त गर्दछ
क्हिले एउटा गहन बिचार पेश गरेर
आफुलाई बुझिदिन आग्रह गर्दछ
कहिले एउटा शुन्दर फल झै
मनका फूलदानीहरुमा मुष्कुराउछ
र ती शुन्दर पुष्पगुच्छाहरु पाण्डुलिपिहरुमा परिणत भएर
यी शुन्दर हरपहरुमा आत्मर्समर्पण गर्दै
सम्मानपूर्वक
पत्यारोमा
बन्दी हुन रुचाउछ ।
हिउं झै चम्किलो भएर सुर्योदयमा टल्केर
एउटा गम्भीर पर्बत झै आफुलाई प्रस्तुत गर्न चाहान्छ ।
ता की यो जगतमा
आफना पाइलाका पृय छापहरु छाडेर
सदाको लागी प्रकृति पालन गर्नु भन्दा पूर्वसन्ध्यामा
जो हृदयको ज्योतीद्धारा
आफुलाई चौबाटोमा उभ्याएर
यो जगतले सधैं सम्झीरहोस् भन्ने
एउटा असल मुक्तिको बावजुद
कलमको बिश्वासमा
कुनै ठोस प्रमाण छोड्न चाहान्छ
सट्टामा
सट्टामा एउटा सिङ्गो मुक्ति फिर्ता लिएर
जस्का सुखानुभुतिमा मानौं ती रमाईलो क्षणहरुमा
आफना धारिला पखेटाहरु फिजाएर
एउटा क्षणिक दुरी तय गरेर
मानव विचारको धावन् मार्गमा
सरल ढंगले अवतरण गरुंला
परन्तु विचारहरु रगटिंदा
एउटा धुन विनाको आवाज
अनि संगीत विनाको शब्दहरुले
विरहको अथवा प्रेमको गीत गाउछ भने
र त्यहां संमवेदनाको विचरण यदी हुन्छ भने
मेरो तात्पर्यता त्येही भित्र लुकेर वसेको हुनु पर्दछ
र तात्पर्यताका यी चम्किला विचारहरु
जीवनका उकाली र ओरालीहरुमा
जपेका अर्चनाबाट प्राप्त
प्रसादको रुपमा ग्रहण गर्दछ
तर
तर यहां फूलविनाको प्रसादले
के मात्रै महत्व राख्न सक्दछ -
अतः यहां यी फ्लहरु फुलाउनु अघि
जसलाई एउटा मूर्तरुप दिनुमा
एउटा माली जो ती फ्लका
बोटहरुमा
जराहरुमा
हांगाहरुमा अनि
पातहरुमा
पटक पटक मृत्युवरण गर्दछ
र हरेका हांगा र पातका
धमनि र शिराहरुको शल्यक्रियाबाट
जो प्राण थपेर ब्युंझन्छ
र एउटा कायर आत्मलाई पछारेर
विजय उत्सवको जुलुसमा
असिम् विश्वास पालेर
एउटा खण्डकाब्य
आफ्ना आत्मिय मित्रहरुको सामु
विल्कुल निस्वार्थ विलम्ब नगरिकन
गह्रौं साङ्लीबाट एक क्षण
आफ्ना थकित खुट्टाहरुलाई मुक्त गर्दै
यस रंगीन दुनियाको मंञ्चमा
ठिंग उभिएर यस्ता बकबासहरु सुनाउन
मेरो लागी यो एउटा सुखद दुःख हुन सक्दछ
र यस सुखद तथा असिम् आनन्दमा
भावविभोर भई सुन्यतामा हराइ
नेपथ्यबाट भगवानको प्रतिनिधित्व गर्दै
मानव धर्म , जीवन , र जगतको,
सत्य कथा सुनाउंछ
हे इश्वर जीवन भन्नु त
जो सेतो लेपन्ले लिपेको
कालो पर्दा पछाडि लुकेको
अंध्यारो ओडार भित्रको
प्रेत आत्म मात्र हो ।
बिम्ब र प्रतिबिम्बको
लम्ब र बिप्रलम्बहरुको
कहाली लाग्दो युद्ध मैदान जस्तो
जहां हजारौं मायाजाल र स्वार्थको लागी
भोग विलाश र दरिद्रताको कोर्राले
चौविसै घण्टा पुच्छर निमोठेको
विवश पशु जस्तो
कतै यी अदभूत आखाहरुबाट पर....क्षितिजमा देखिने
धर्ति र आकाश विचको
भ्रमात्मक संगम् मात्रै हो ।